วันอังคารที่ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2550

ข้อคำนึงการจัดการเรียนรู้ให้ผู้ใหญ่

ข้อคำนึงการจัดการเรียนรู้ให้ผู้ใหญ่

โดย บุญโชค พลดาหาญ

จากการที่กศน.เลย ได้ทำข้อตกลงร่วมกับ อปท. เขตพื้นที่การศึกษา และเครือข่ายพันธมิตรต่างๆ ที่จะยกระดับการศึกษาของประชาชน ให้มีการศึกษาเฉลี่ย 9.5 ปี (ปัจจุบันเฉลี่ย 8.2 ปี) และให้วัยแรงงาน(อายุ 15-59 ปี) ร้อยละ 50 จบการศึกษาระดับมัธยมศึกษาขึ้นไป ภายในปี 2551 โดยเน้นการใช้ครูจากสถานศึกษาต่าง ๆ เป็นผู้สอน นั้น ในการจัดการศึกษานอกโรงเรียน เป็นการจัดให้กับประชาชนกลุ่มผู้ใหญ่เป็นส่วนใหญ่ มีหลักการกระบวนการที่แตกต่างจากการจัดการศึกษาให้กับเด็กโดยทั่วไป จึงขอนำเสนอให้ทราบพอสังเขปว่า


ผู้ใหญ่ เป็นผู้มีวุฒิภาวะ มีประสบการณ์ มีความรับผิดชอบในการประกอบอาชีพ ดูแลครอบครัว และมีข้อจำกัดมากมายในการเรียนรู้ ซึ่งลักษณะดังกล่าวทำให้การจัดกระบวนการเรียนรู้ไม่เหมือนกับเด็ก เพราะมีอะไรที่แตกต่างกันหลายอย่าง เช่น ความคิดอ่าน ประสบการณ์ ความพร้อม การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนจึงจำเป็นต้องให้สอดคล้องกับความต้องการ และธรรมชาติของผู้เรียน ส่งเสริมให้ผู้เรียนมีส่วนร่วม นำความรู้และประสบการณ์ที่มีอยู่มาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน และส่งเสริมการเรียนรู้ด้วยตนเอง


การศึกษานอกโรงเรียนเป็นกระบวนการของการศึกษาตลอดชีวิต มีภารกิจสำคัญที่มุ่งให้ประชาชนได้รับการศึกษาอย่างทั่วถึง โดยเฉพาะการศึกษาพื้นฐานที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตตามมาตรฐานของสังคมซึ่งเป็นสิทธิที่คนทุกคนพึงได้รับ นอกจากนั้นยังจะต้องได้รับการศึกษาที่ต่อเนื่องจากการศึกษาพื้นฐานนำความรู้ไปพัฒนาอาชีพ พัฒนาคุณภาพชีวิต และพัฒนาชุมชนและสังคมในที่สุด

ความเชื่อพื้นฐานของการจัดการศึกษานอกโรงเรียนมีความเชื่อว่า การศึกษาอาจเกิดขึ้นได้ทุกหนทุกแห่ง ไม่เฉพาะในโรงเรียนหรือในห้องเรียนเท่านั้น มนุษย์สามารถเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง เมื่อเขาปรารถนาที่จะเรียน ก็จะขวนขวายที่จะเรียน และสามารถเรียนรู้ได้อย่างลึกซึ้งจนนำความรู้นั้นไปใช้ให้เกิดประโยชน์แก่ตนเอง ครอบครัว และชุมชนของตนได้

การจัดการศึกษาจึงใช้หลักการสอนผู้ใหญ่(Andragogy) เป็นหลักการสำคัญ คือ เป็นการจัดการศึกษาที่เน้นการมีส่วนร่วมของผู้เรียนและครูผู้สอนในการวางแผนการเรียนร่วมกัน ต้องเข้าใจเหตุผลของการเรียน มีเป้าหมายของการเรียนที่ชัดเจน ผู้เรียนสามารถเลือกวิธีเรียนที่เหมาะสมกับตนเองได้ ผู้เรียนจึงเป็นศูนย์กลางของการเรียนรู้ที่จะร่วมตัดสินใจกับกลุ่มเพื่อนและครูว่าจะเรียนอะไร อย่างไร มีส่วนร่วมในการประเมินผลการเรียนของตนเอง

ผู้จัดการศึกษาสำหรับผู้ที่อยู่นอกระบบโรงเรียนจะต้องเข้าใจธรรมชาติ จิตใจและอารมณ์ของกลุ่มเป้าหมาย และจัดโอกาสให้เรียนด้วยตนเอง เรียนจากของจริง เอาความรู้และประสบการณ์จากการทำงานมาเป็นส่วนหนึ่งของการเรียนรู้ด้วย การออกแบบการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนจะต้องคำนึงถึงความแตกต่างระหว่างบุคคล ทั้งด้านร่างกาย ความคิด จิตใจสติปัญญา และสภาพแวดล้อมด้วย


การจัดกระบวนการเรียนรู้ของการศึกษานอกโรงเรียน จึงยึดหลักการสำคัญ 5 ประการ คือ หลักความเสมอภาคทางการศึกษา หลักการพัฒนาตนเองและการพึ่งพาตนเอง หลักการบูรณาการการเรียนรู้และวิถีชีวิต หลักความสอดคล้องกับความต้องการของผู้เรียน และหลักการเรียนรู้ร่วมกันและการมีส่วนร่วมของชุมชน


ในการจัดกระบวนการเรียนรู้ให้ผู้ใหญ่ มีข้อควรคำนึง คือ ต้องสร้างบรรยากาศที่เอื้อต่อการเรียนรู้ และกระตุ้นให้อยากเรียนรู้อย่างแท้จริง, จัดโครง
สร้างหรือกลไกสำหรับการวางแผนการเรียนรู้ร่วมกัน, วิเคราะห์ความต้องการเรียนรู้ของผู้เรียน และจัดบทเรียนให้สอดคล้อง, กำหนดวัตถุประสงค์ เนื้อหาที่สนองต่อความต้องการเรียนรู้ของผู้เรียน, ออกแบบประสบการณ์เพื่อการเรียนรู้ของผู้เรียน โดยคำนึงถึงจิตวิทยาผู้ใหญ่, ดำเนินการให้เกิดประสบการณ์การเรียนรู้ด้วยวิธีการและสื่ออุปกรณ์ที่เหมาะสม เน้นให้รู้จริง รู้อย่างลึกซึ้ง, ประเมินผลการเรียนรู้และวิเคราะห์ความต้องการเรียนรู้อีกครั้ง เพื่อดูว่าความต้องการเรียนรู้นั้น ๆ ได้รับการตอบสนองหรือไม่ เน้นให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการรับรู้ด้วย, เปิดโอกาสให้ทุกคนมีส่วนร่วมในการเรียนและเน้นกระบวนการคิดเป็น, อธิบาย สาธิต ง่ายๆ และชัดเจน เน้นของจริงและใกล้เคียงกับประสบการณ์, เปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้แสดงออกอย่างเต็มที่ ให้อิสระในการตัดสินใจของตนเอง, ละเว้นการลงโทษทั้งทางตรงและทางอ้อม แต่ต้องอธิบายให้เข้าใจเหตุผล, จะต้องมีการวางแผน ปฏิบัติ และประเมินผลอย่างชัดเจนร่วมกันกับผู้เรียน, กิจกรรมเนื้อหาตรงตามความต้องการ และเป็นเรื่องใกล้ตัว, ส่งเสริมให้เรียนรู้ด้วยตนเอง หรืออาจจัดกลุ่มเล็ก ๆ ช่วยกันเรียน, และเน้นให้นำความรู้ที่ได้รับไปประยุกต์ใช้ในชีวิตจริงและการทำงานได้ด้วย


โดยสรุปการจัดการศึกษาแต่ละวัย ล้วนต้องใช้ศาสตร์เฉพาะจึงเหมาะสม การเรียนรู้ของผู้ใหญ่ให้รื่นรมณ์ ต้องชื่นชมประสบการณ์ที่แต่ละท่านมีให้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน ส่วนสำคัญที่ขาดก็เติมให้ รวมทั้งให้ไปค้นคว้าทำรายงาน ให้มีการจัดการความรู้ที่เหมาะสม ก็จะ เกิดสังคมแห่งการเรียนรู้ที่ยิ่งใหญ่ ทำให้วิถีชีวิตการทำงานการศึกษาบูรณาการเข้าด้วยกัน นี่คือหลักสำคัญการจัดการศึกษาผู้ใหญ่ รายละเอียดมีมากมายเหลือคณา เชิญแวะมาค้นคว้าแลกเปลี่ยนกัน กับคนการศึกษานอกโรงเรียนที่กศน. ครับผม

ไม่มีความคิดเห็น: