องค์ประกอบแห่งความสำเร็จของผู้บริหารที่ดี

องค์ประกอบแห่งความสำเร็จของผู้บริหารที่ดี
เรียบเรียงโดย บุญโชค พลดาหาญ

มีผู้กล่าวว่า “การเป็นผู้บริหารนั้นยากยิ่ง แต่การจะเป็นผู้บริหารที่ดีนั้นยากยิ่งกว่า”

จากที่ได้เรียนรู้และได้พบเห็นมา พบว่าองค์ประกอบสำคัญที่ทำให้ผู้บริหารประสบความสำเร็จในชีวิตของการเป็นนักบริหารที่ดีนั้น มีดังนี้


1. บุคลิกภาพ (ดี) มีคำกล่าวว่า "มาดดี มีชัยไปกว่าครึ่ง" ผู้บริหารที่ประสบความสำเร็จจะต้องพัฒนาตนเองให้เป็นผู้ที่มีบุคลิกภาพที่ดีอยู่เสมอ กล่าวคือ จะต้องเป็นผู้ที่มี "จิตใจแจ่มใส กายสง่า และวาจาดี" จิตใจแจ่มใส หมายถึงการมีจิตใจที่แจ่มใส ร่าเริงเบิกบานอยู่เสมอ การรู้จักมองโลกในแง่ดีและมีอารมณ์ขันไม่บ่น ไม่บึ้ง และไม่เบี้ยว กายสง่า การแต่งกาย ท่าทาง การวางตัว จะต้องถูกต้องเหมาะสมและภูมิฐาน วาจาดี ผู้บริหารที่ดีจะต้อง "พูดดี พูดเป็น" อดีตนายกรัฐมนตรี พลเอกชาติชาย ชุณหวัณ กล่าวว่า "ก่อนพูดเราเป็นนายคำพูด หลังพูดคำพูดเป็นนายเรา" ฉะนั้นผู้บริหารจะต้องพัฒนาตนเองให้เป็นคนคิดก่อนพูดไม่ใช่พูดก่อนคิด การพูดไม่ใช่พรสวรรค์ แต่เป็นพรแสวงที่ฝึกได้หัดได้ จะพูดแต่ละครั้ง พึงระลึกถึงคำกลอนของสุนทรภู่ที่สอนว่า

"อันมนุษย์สุดนิยมเพียงลมปาก จะได้ยากโหยหิวเพราะซิวหา
แม้นพูดดีมีคนเขาเมตตา จะพูดจาจงพิเคราะห์ให้เหมาะความ"


2. ความรู้ (ดี) ผู้รู้สอนว่า

"รู้อะไรให้รู้เป็นครูเขา จะได้เบาแรงตนเร่งขวนขวาย มีข้าไทใช้สอยค่อยสบาย ตัวเป็นนายโง่เง่าบ่าวไม่เกรง"

"อันข้าไทได้พึ่งเขาจึงรัก ถ้าถอยศักดิ์เสื่อมอำนาจวาสนา เขาหน่ายหนีมิได้อยู่คู่ชีวา แต่วิชานั้นคู่กายจนวายปราณ"

ผู้บริหารที่ดีนั้นต้อง "Know Something in everything" รู้บางสิ่งในทุกสิ่ง (ความรู้ทั่ว ๆ ไปต้องรู้กว้างและรู้ไกล) "Know everything in Something" รู้ทุกสิ่งในบางสิ่ง (รู้งานในหน้าที่ที่ต้องรู้ลึก) "ผู้บริหารในยุคปฏิรูปการศึกษาจะต้องเป็นผู้นำทางวิชาการ และพัฒนาตนเองให้เป็นผู้รู้ที่ทันสมัยอยู่เสมอ"


3. (มี) วิสัยทัศน์

ผู้บริหารที่ดีต้องมีวิสัยทัศน์ที่กว้างไกล วิสัยทัศน์ของบุคคลเกิดจากประสบการณ์และการเรียนรู้ ประสบการณ์และการเรียนรู้เกิดจากการได้อ่าน ได้ฟัง ได้ดู และได้ปฏิบัติ คนที่มีประสบการณ์และการเรียนรู้มาก ๆ คือ คนที่ได้อ่าน ได้ดู ได้ฟัง และได้ปฏิบัติมามากย่อมมีวิสัยทัศน์ที่กว้างไกล วิสัยทัศน์จะต้องควบคู่กับการปฏิบัติเสมอ "Vision with action" จึงบรรลุผล ถ้ามีวิสัยทัศน์ แต่ขาดการนำสู่การปฏิบัติ "Vision without action" ก็เท่ากับการเพ้อฝันเท่านั้นเอง


4. (มี) ภาวะผู้นำ มีคำกล่าวว่า "ผู้บริหารจะต้องเป็นผู้นำ แต่ผู้นำไม่จำเป็นต้องเป็นผู้บริหาร" พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระราชนิพนธ์ถึงความสำคัญของผู้นำไว้ดังนี้


"โขลงช้างย่อมมีพญาสาร ครอบครองบริวารทั้งหลาย

ฝูงโคขุนโคก็เป็นนาย มุ่งหมายนำพวกไปหากิน

ฝูงหงส์มีเหมราชา สกุณามีขุนปักษิน

เทวายังมีศักรินทร์ เป็นมิ่งเทวัญชั้นฟ้า

เหล่าคนจะต้องเป็นคณะ ถ้าต่างคิดเกะกะตามประสา

จะตั้งอยู่ได้ดีสักกี่เพลา ดูท่าจะยับอับจน

จำเป็นต้องมีหัวหน้า กะการบัญชาให้เป็นผล

กองทัพบริบูรณ์ด้วยผู้คน ไม่มีจุมพลจะสู้ใคร"


ภาวะผู้นำมีหลายแบบ แต่ละแบบมีดีและมีเสีย ไม่มีวิธีที่ดีที่สุด "There is no best way" ผู้นำที่ฉลาด คือผู้ที่รู้จักเลือกใช้ภาวะผู้นำให้สอดคล้องเหมาะสมกับสถานการณ์ บุคคล และสภาพแวดล้อม


5. (มี) มนุษยสัมพันธ์ ผู้บริหารจะต้องทำงานกับบุคคลหลายฝ่าย ทั้งผู้บังคับบัญชา เพื่อนร่วมงาน ผู้ใต้บังคับบัญชาและบุคคลทั่วไป ดังนั้น จึงต้องพัฒนาตนเองให้เป็นผู้มีมนุษยสัมพันธ์ที่ดีกับนาย ลูกน้อง เพื่อน และคนทุกคน คำกล่าวต่อไปนี้ล้วนแต่ให้ความรู้สึกที่ดี ในเชิงของการสร้างมนุษยสัมพันธ์


"ไม่ฆ่าน้อง ไม่ฟ้องนาย ไม่ขายเพื่อน" "สนับสนุนน้อง สนองนโยบายนาย" "จริงใจกับมิตร พิชิตใจมวลชน" "อุ้มน้อง ประคองพี่ กอดคอเพื่อน" "นกไม่มีขน คนไม่มีเพื่อน ขึ้นที่สูงไม่ได้"


ในทางตรงกันข้าม การทะเลาะเบาะแว้งกับบุคคลอื่นเป็นสิ่งที่ผู้บริหารควรละเว้นเสียเป็นดีที่สุด


6. (มี) คุณธรรมจริยธรรม คุณธรรมประดุจดั่งโลหิตที่หล่อเลี้ยงจิตวิญญาณของผู้บริหารให้เป็นผู้ คิดดี พูดดี ทำดี และสามารถ ครองตน ครองคน และครองงาน ได้อย่างสง่างาม มีคำกล่าวว่า


"ความดีฉกชิงวิ่งราวกันไม่ได้ ความชั่วนั้นทดแทนกันไม่ได้ ความกล้าแบ่งปันกันก็ไม่ได้"

ผู้บริหารที่ดีจะต้องหมั่นตรวจสอบตนเองให้เป็นผู้มีคุณธรรม และจริยธรรมอยู่เสมอ การเป็นผู้มีคุณธรรมจริยธรรมนั้นจะทำให้ผู้บริหารได้รับความรัก ความเคารพ ความเชื่อถือ และความศรัทธาจากผู้ใต้บังคับบัญชา และบุคคลทั่วไป

ผู้บริหารพึงระวัง 4 ส. และ 4 อ. ต่อไปนี้

4 ส. คือ 1. สตรี 2. สตางค์ 3. สุรา 4. สรรเสริญ

4 อ. คือ 1. อำนาจ 2. อาฆาต 3. อารมณ์ 4. อคติ

เสียงจากผู้น้อยในคำกลอนต่อไปนี้ จะช่วยสะกิดเตือนใจผู้บริหารให้ตระหนักในคุณค่าของความดี และมีคุณธรรม คือ


"อธิษฐานตั้งใจ ไว้เต็มที่ เกิดชาตินี้ชาติไหนไม่รู้จบ หากเกิดเป็นผู้น้อยคอยไหว้ ขอได้พบนายดีมีคุณธรรม"

7. บริหารจัดการ (ดี) ประสิทธิภาพขององค์กรขึ้นอยู่กับประสิทธิภาพของผู้บริหาร ผู้บริหารที่ดีจะต้อง "See through" ในงานที่รับผิดชอบ สามารถมองภาพของงานได้ตลอดแนวรู้จักการวิจัยและพัฒนางาน (Research and Development) และรู้จักนำนวัตกรรมและเทคโนโลยีใหม่ ๆ ทางการบริหารมาใช้ในการพัฒนางานอยู่เสมอ

มีผู้กำหนดประเภทของผู้บริหารเป็น 4 ประเภท ดังนี้


ประเภทที่ 1 งานก็ไม่สน คนก็ไม่สร้าง (ไม่ได้ทั้งงานและไม่ได้ทั้งคน)

ประเภทที่ 2 งานสน แต่คนไม่สร้าง (ได้งาน แต่ไม่ได้คน)

ประเภทที่ 3 งานไม่สน แต่คนสร้าง (ได้คน แต่ไม่ได้งาน)

ประเภทที่ 4 งานก็สน คนก็สร้าง (ได้ทั้งคน และได้ทั้งงาน)

โดยปกติทั่ว ๆ ไป เรามักจะพบเห็นผู้บริหารประเภทที่ 1หรือ 2 หรือ 3 ส่วนประเภทที่ 4 นั้นหายากแต่อยากจะเรียนว่า ถ้าบริหารแล้วได้ทั้งงานและได้ทั้งคน คือสุดยอดของนักบริหาร มีคำกลอนน่าคิดว่า


"ไม่มีองค์การเยี่ยม แต่ผู้บริหารแย่ และไม่มีองค์การแย่ แต่ผู้บริหารเยี่ยม"

ดังนั้นผู้บริหารมืออาชีพต้องพัฒนาตน พัฒนาคน และพัฒนางาน เพื่อให้ภารกิจขององค์การบรรลุผลสำเร็จอย่างมีประสิทธิภาพ และมีประสิทธิผลให้จงได้ บริหารแล้ว ลูกน้องพอใจได้งาน ผู้บริหารก็เป็นสุข หรืองานบรรลุ คนก็เป็นสุขนั่นเอง


ขอสรุปอีกครั้งหนึ่งว่า ผู้บริหารที่ดีที่ประสบความสำเร็จนั้น มีคุณสมบัติ หรือ คุณลักษณะ 7 ประการ คือบุคลิกภาพดี , ความรู้ดี, มีวิสัยทัศน์, มีภาวะผู้นำ, มีมนุษยสัมพันธ์, มีคุณธรรมจริยธรรม และบริหารจัดการดี หวังว่าคงจะมีประโยชน์แก่ผู้สนใจไม่มากก็น้อยเพื่อนำไปพิจารณาครับผม